Opóźnienie lub brak zdobywania umiejętności ruchowych u dziecka charakterystyczne dla danego wieku (pełzanie, raczkowanie, siadanie czy wstawanie), zaburzenia koordynacji, napięcie mięśni, asymetria po 3. miesiącu życia, trudności w połykaniu czy ssaniu zawsze budzi niepokój u rodzica. W przypadku pojawienia się wyżej wymienionych problemów należy udać się do neurologa dziecięcego, którego zadaniem jest znalezienie przyczyny ich wystąpienia.
U 2 na 1000 dzieci diagnozuje się mózgowe porażenie dziecięce, czyli zespół zaburzeń ruchowych oraz postawy, którego powstają na skutek uszkodzenia mózgu. Czym jest mózgowe porażenie dziecięce, jakie są jego przyczyny oraz formy leczenia? Na te pytania odpowiemy w poniższym artykule.
Mózgowe porażenie dziecięce (MPD) to zespół zaburzeń ruchowych oraz postawy, które wynikają z uszkodzenia mózgu, najcześciej w okresie prenatalnym a rzadziej w okołoporodowym. Zaburzenie to ma różne stopnie nasilenia, wynikające z rozległości uszkodzenia struktur w mózgu. Niektóre dzieci z porażeniem mózgowym mają mniejszą sprawność ruchową lecz są samodzielne, inne natomiast wymagają całodobowej opieki ze względu na jej brak. MPD jest zaburzeniem niepostępującym, czyli stan dziecka nie pogarsza się wraz z jego rozwojem. Objawy, które mogą wskazywać na mózgowe porażenie dziecięce to:
Lekarzem, który najczęściej rozpoznaje mózgowe porażenie dziecięce jest neurolog dziecięcy. Diagnozę stawia się na podstawie wywiadu medycznego, obserwacji dziecka w gabinecie oraz badania neurologicznego. Aby określić stopień uszkodzenia mózgu a także wykluczyć inne choroby neurologiczne, neurolog dziecięcy może zlecić dodatkowe badania np. tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny. W przypadku niemowląt wykonuje się USG przezciemiączkowe, ze względu na bezinwazyjność badania. Zalecana jest również wizyta u fizjoterapeuty, który ocenia sprawność oraz zakres ruchu dziecka. W przypadku starszych dzieci wskazana może być konsultacja u neurologopedy, jeżeli pojawią się problemy z mową. Jeżeli dzieci mają trudności z ssaniem oraz połykaniem, również mogą mieć zaleconą konsultację u neurologopedy dziecięcego.
Nie ma jednoznacznej przyczyny mózgowego porażenia dziecięcego. Istnieje szereg zagrożeń, które mogą przyczynić się do powstania MPD. Jak już wyżej wymieniliśmy najczęściej do uszkodzenia struktur mózgowych dochodzi w okresie prenatalnym. Do głównych przyczyn zalicza się niedotlenienie lub niedokrwienie wewnątrzmaciczne oraz zakażenie w czasie ciąży m.in. toksoplazmozą, różyczką, wirusem opryszczki czy cytomegalią. Ryzykiem okołoporodowym jest przedwczesny poród oraz zatrzymanie dostępu do tlenu w czasie porodu. Przyczyną mózgowego porażenia dziecięcego może być również czynnik genetyczny, dlatego też neurolog dziecięcy w trakcie rozpoznania diagnozy może zlecić badania genetyczne.
Mózgowe porażenie dziecięce jest chorobą przewlekłą. Oznacza to, że nie można jej wyleczyć. Nie ma metody, aby naprawić uszkodzoną tkankę mózgu. Dobrą informacją jest to, że istnieje coś co nazywa się plastycznością mózgu. Jest to niesamowita właściwość, która polega na tym, że zdrowa tkanka mózgu stara się przejąć funkcje tej uszkodzonej. Nie dzieje się to jednak tak po prostu. Bardzo ważne są ćwiczenia, które nadzorowane są przez wykwalifikowanych specjalistów np. neurologopeda dziecięcy, psycholog dziecięcy oraz fizjoterapeuta dziecięcy.
Przede wszystkim rehabilitacja dziecka z mózgowym porażeniem powinna być dobrana pod jego potrzeby i funkcjonowanie. Dodatkowo, rehabilitacja powinna być wieloprofilowa oraz długofalowa. Oznacza to, że nie tylko potrzebne są ćwiczenia skierowane na ruch i postawę, ale także ćwiczenia dotyczące aparatu mowy i słuchu. Rehabilitacja powinna więc być wykonywana przez fizjoterapeutę dziecięcego a także neurologopedę dziecięcego. Dodatkowo, bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne, obejmujące pomoc w zakresie emocji oraz interakcji społecznych.
Dzieci z DPM mogą mieć różne wyzwania związane z funkcjami poznawczymi. Terapeuci mogą pracować nad rozwijaniem umiejętności poznawczych, takich jak koncentracja, pamięć i myślenie abstrakcyjne. Bardzo ważne jest, aby dziecko z porażeniem dziecięcym nie czuło się wykluczone z życia społecznego przez swoją niepełnosprawność. Rodzice powinni również zadbać o samych siebie, w szczególności jeżeli ich dziecko wymaga całodobowej opieki. Warto jest korzystać ze wsparcia specjalistycznych placówek np. przedszkoli, szkół, ośrodków rehabilitacyjnych, które pomogą dziecku jak i ich opiekunom.
Jeśli chodzi o rehabilitację ukierunkowaną na umiejętności ruchowe oraz postawę to istnieje wiele metod leczenia m.in. metoda NDT-Bobath, metoda nauczania kierowanego wg Petö, metoda rehabilitacji ruchowej wg Voity, hydroterapia, dogoterapia czy hipoterapia. Używane są również różnego rodzaju sprzęty ortopedyczne, które mogą wspomóc dziecko w poruszaniu się np. pionizatory, wózki, siedziska, specjalne buty. Wszystkie te metody powinny być konsultowane z wykwalifikowanym fizjoterapeutą oraz lekarzem ortopedą, by nie zaszkodzić dziecku. Terapia zajęciowa ma za zadanie poprawienie sprawności dziecka, po to by było jak najbardziej samodzielne w codziennych czynnościach np. jedzenie, ubieranie się, utrzymanie higieny osobistej. Celem jest więc poprawienie jakości życia.
Mniej więcej 2 na 1000 urodzonych dzieci rodzi się z porażeniem mózgowym.
Dziecięce mózgowe porażenie diagnozowane jest na podstawie wywiadu medycznego oraz badań neurologicznych np. Rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa, USG przezciemiączkowe. Najczęściej diagnozowane jest po urodzeniu dziecku.
Dziecięce porażenie mózgowe diagnozuje się najczęściej pomiędzy 12. a 24 miesiącem życia, czyli w momencie największego rozwoju ruchowego dziecka.
Objawy dziecięcego porażenia mózgowego to: trudności w poruszaniu się i postawy, problemy z koordynacją, napięcie bądź nadmierne rozluźnienie mięśni, trudności w ssaniu i połykaniu, problemy z mową i słuchem.
Do najczęstszych przyczyn dziecięcego porażenia mózgowego zalicza się niedotlenienie bądź niedokrwienie wewnątrzmaciczne, zakażenie w czasie ciąży toksoplazmozą, różyczką, wirusem opryszczki bądź cytomegalią.
Dziecięce porażenie mózgowe jest chorobą niepostępująca. Wymaga jednak wieloprofilowej oraz długofalowej rehabilitacji, która ma zwiększyć sprawność oraz komfort życia dziecka.
Dziecięce porażenie mózgowe diagnozuje najczęściej neurolog dziecięcy.
