Narodziny dziecka to wyjątkowy moment, który niesie ze sobą wiele emocji, ale także wątpliwości i pytań dotyczących zdrowia i rozwoju malucha. Ocena stanu noworodka zaraz po porodzie stanowi ważny element praktyki neonatologicznej. Jednym z narzędzi pozwalających na kompleksową ocenę kondycji i zachowania dziecka w pierwszych dniach życia jest skala Brazeltona, znana również jako NBAS. Pozwala ona nie tylko na ustalenie ogólnego stanu zdrowia noworodka, lecz także na zrozumienie jego indywidualnych potrzeb oraz interakcji z otoczeniem.
Skala Brazeltona (Neonatal Behavioral Assessment Scale – NBAS) została opracowana w 1973 roku przez amerykańskiego pediatrę T. Berry’ego Brazeltona i jego współpracowników. W przeciwieństwie do klasycznej skali Apgar, która skupia się na podstawowych funkcjach życiowych noworodka tuż po porodzie, NBAS analizuje szerokie spektrum aspektów, takich jak reakcje dziecka na bodźce, zachowanie społeczne oraz zdolność adaptacji do nowych warunków życia. Skala ta obejmuje aż 28 parametrów behawioralnych oraz 18 wskaźników neurologicznych, które pozwalają ocenić zarówno fizyczny, jak i emocjonalny stan dziecka. Dzięki temu NBAS stanowi cenne źródło informacji zarówno dla lekarzy, jak i rodziców, pokazując indywidualne potrzeby dziecka.
Badanie skalą Brazeltona przeprowadza wykwalifikowany specjalista – lekarz neonatolog, pediatra lub psycholog, posiadający odpowiednie przeszkolenie w zakresie NBAS. Procedura ta trwa zwykle od 20 do nawet 30 minut, a jej przebieg jest spokojny i bezinwazyjny dla dziecka. Specjalista obserwuje i rejestruje reakcje noworodka na różne bodźce, takie jak światło, dźwięk czy dotyk, a także analizuje napięcie mięśniowe, odruchy oraz zdolność dziecka do samoregulacji i uspokajania się. W trakcie badania szczególną uwagę zwraca się także na interakcje dziecka z otoczeniem, np. jak reaguje ono na głos i obecność rodziców czy personelu medycznego.
NBAS pozwala na szczegółową ocenę wielu aspektów funkcjonowania noworodka. Najważniejsze obszary oceny to:
układ nerwowy i reakcje neurologiczne: specjalista analizuje odruchy, napięcie mięśniowe, reakcje na bodźce świetlne i słuchowe, a także umiejętność samoregulacji (np. uspokojenie się po bodźcach stresowych),
zdolności społeczne i interakcja – obserwacja reakcji dziecka na twarze, głosy, zdolność nawiązywania kontaktu wzrokowego oraz umiejętność uspokojenia się w kontakcie z rodzicami,
stan emocjonalny i poziom aktywności – ocena zachowania dziecka, jego podatność na stres, reakcje na bodźce zewnętrzne, takie jak płacz czy sen,
fizjologia i odruchy – badanie odruchów pierwotnych (np. ssanie, chwytanie), ocena napięcia mięśniowego i koordynacji ruchowej,
adaptacja do środowiska – reakcje dziecka na różnego rodzaju bodźce zewnętrzne, jak hałas, światło, zmiany pozycji czy temperatury.
Wyniki badań pozwalają lekarzom oraz rodzicom lepiej zrozumieć potrzeby malucha, przewidzieć ewentualne trudności rozwojowe i dostosować dalszą opiekę do indywidualnych potrzeb noworodka.
Badanie skalą Brazeltona jest najczęściej wykonywane w ciągu pierwszych 3 dni życia dziecka, ponieważ wtedy noworodek najbardziej efektywnie pokazuje swoje naturalne reakcje adaptacyjne. Warto jednak podkreślić, że możliwe jest przeprowadzenie powtórnego badania między drugim a czwartym tygodniem życia, co pozwala na ocenę zmian zachodzących w zachowaniu dziecka w miarę jego dalszej adaptacji do życia poza łonem matki. Przeprowadzenie oceny jest szczególnie rekomendowane u wcześniaków lub dzieci z grupy podwyższonego ryzyka, na przykład w przypadku podejrzenia problemów neurologicznych czy rozwojowych.
Interesującą ciekawostką jest fakt, że skala Brazeltona zyskała dużą popularność także wśród specjalistów zajmujących się rozwojem dzieci poza środowiskiem medycznym – korzystają z niej także psychologowie oraz pedagodzy specjalni. Ciekawym faktem jest, że sama ocena NBAS została przetłumaczona na ponad 20 języków i jest używana w kilkudziesięciu krajach, będąc jednym z najbardziej uniwersalnych narzędzi diagnostycznych do oceny rozwoju noworodków na całym świecie.
Rodzice mogą przygotować dziecko do badania, zapewniając spokojne, ciepłe i komfortowe warunki, co ułatwi ocenę reakcji dziecka na bodźce. Warto pamiętać, aby przed oceną dziecko było nakarmione, wypoczęte oraz w spokojnym otoczeniu, co pozwoli na uzyskanie jak najdokładniejszych wyników. Ważne jest również, aby podczas badania rodzice byli spokojni i wyciszeni, ponieważ ich emocje mogą wpływać na zachowanie noworodka.
Badanie skalą Brazeltona (NBAS) jest dostępne przede wszystkim w specjalistycznych placówkach neonatologicznych, szpitalach z oddziałami położniczymi oraz w poradniach psychologiczno-pedagogicznych. Coraz częściej można skorzystać z tej formy oceny także prywatnie, w gabinetach zajmujących się diagnostyką i wspieraniem rozwoju dzieci. Rodzice zainteresowani przeprowadzeniem takiego badania powinni wcześniej sprawdzić, czy dana placówka dysponuje odpowiednio przeszkolonym personelem oraz czy stosuje aktualne standardy NBAS.
