Witamina D jest niezbędnym składnikiem odżywczym nie tylko ważnym dla zdrowia kości, ale także korzystnym dla wielu innych narządów i układów. Receptory wrażliwe na działanie witaminy D są obecne w całym organizmie i dlatego niewystarczający poziom witaminy D może być związany z innymi zaburzeniami niż tylko prawidłowa budowa i funkcjonowanie kości, na przykład dysfunkcja układu odpornościowego.
Nasz organizm pozyskuje witaminę D poprzez ekspozycję na słońce lub z naturalnych źródeł żywieniowych.
Mechanizm produkcji witaminy D poprzez ekspozycję na słońce może różnić się w zależności od wieku . Badania wykazały, że dzieci, a zwłaszcza niemowlęta, mogą wymagać mniejszej ekspozycji na słońce niż dorośli, aby wytworzyć odpowiednie ilości witaminy D ze względu na większy stosunek powierzchni do objętości ciała i lepszą zdolność do wytwarzania witaminy D. Z kolei osoby otyłe mają wyższe ryzyko niedoboru witaminy D ze względu na gromadzenie i „uwięzienie” rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy D w tkance tłuszczowej i i braku efektu jej działania w innych tkankach organizmu . Skórna synteza witaminy D zależy od powierzchni eksponowanej skóry i czasu trwania ekspozycji na słońce. Obszerne ubranie ze względu na czynniki klimatyczne oraz stosowanie miejscowych filtrów przeciwsłonecznych może blokować efektywną syntezę skórną witaminy D. Blokada przeciwsłoneczna filtrem SPF 30 może zmniejszyć produkcję witaminy D nawet o 95%. Stosowanie filtrów słonecznych na skórę w dni o dużym nasłonecznieniu jest w pełni uzasadnione, ponieważ Amerykańska Akademia Dermatologii uznała promieniowanie ultrafioletowe UV ze słońca lub sztucznych źródeł za znany czynnik rakotwórczy. Wiadomo również , że przedłużająca się ekspozycja na światło słoneczne nie powoduje nadmiernej produkcji witaminy D3 ze względu na zamianę witaminy D3 w skórze do jej nieaktywnych metabolitów. Pozyskiwanie witaminy D poprzez ekspozycję na silne słońce może nie być więc bezpieczne w produkcji fizjologicznej witaminy D3 w naszym organizmie.
W Polsce, z uwagi na szerokość geograficzną otrzymujemy mniej promieniowania UVB. Ponadto zanieczyszczenia powietrza i zaciemnienie chmur mogą dodatkowo ograniczać ekspozycję na słońce. Wiadomo również, że osoby takie jak wegetarianie lub osoby z zaburzeniami odżywiania są bardziej narażone na niedobór witaminy D z powodu niezbilansowanej diety. Przewlekłe choroby przebiegające z zaburzeniami wchłaniania jelitowego lub niewydolnością wątroby i nerek mogą również zmniejszać produkcję witaminy D. Niektóre leki również wpływają na metabolizm i poziom witaminy D w organizmie.
Najlepszym wskaźnikiem statusu witaminy D w organizmie człowieka jest stężenie metabolitu witaminy D w surowicy. Optymalny poziom dla zdrowia szkieletowego lub pozaszkieletowego jest różny dla różnych populacji. Aktualnie nie zaleca się rutynowych badań oznaczających stężenia witaminy D u wszystkich dzieci , z wyjątkiem dzieci z grupy podwyższonego ryzyka niedoboru witaminy z powodu innych towarzyszących schorzeń lub dzieci, u których występuje słaby wzrost, opóźnienie w rozwoju motoryki ogólnej lub niezwykła drażliwość. Zapytaj lekarza pediatrę czy należy wykonać oznaczenie poziomu stężenia witaminy D. Poradnia dziecięca z Warszawy Kindermedica, posiada w swoich szeregach pediatrę.
Przeprowadzenie oznaczeń poziomów witaminy D we krwi powinni rozważyć wszyscy pacjenci, u których podejrzewa się występnie nieprawidłowych stężeń witaminy D. Do objawów, które mogą występować w tego typu zaburzeniach zalicza się m.in.:
Badanie stężeń witaminy D może też być korzystne u pacjentów, którzy cierpią na różnego typu choroby nerek oraz wątroby.
Ze względu na położenie geograficzne Polski cała nasza populacja narażona jest na występowanie niedoborów witaminy D, szczególnie w sezonie jesienno-zimowym. Niedobór witaminy D może też występować w przypadku długotrwałych zaburzeń odżywiania lub podczas stosowania określonych grup leków, a także w przebiegu wielu chorób przewlekłych (szczególnie dotyczących przytarczyc). W przebiegu niedoborów witaminy D może dochodzić m.in. do zaburzeń budowy kości, częstych złamań, pogorszenia się odporności, rozwoju stanów zapalnych w obrębie skóry oraz wielu innych nieprzyjemnych objawów.
Najczęściej przyczyną występowania nadmiaru witaminy D jest jej niewłaściwa suplementacja, z wykorzystaniem zbyt wysokich, nieadekwatnych dawek preparatów leczniczych. Warto pamiętać, że przedłużająca się ekspozycja na światło słoneczne nie powoduje nadmiernej produkcji witaminy D3. Nadmiar witaminy D wynikający z niewłaściwej suplementacji może objawiać się m.in. biegunką, wymiotami, zaburzeniami koncentracji lub też zwiększonym oddawaniem moczu. Nadmiar witaminy D może prowadzić do kamicy nerkowej.
W celu skutecznego uniknięcia rozwoju tego typu objawów przed rozpoczęciem suplementacji należy przeprowadzić badania diagnostyczne i oznaczyć stężenie witaminy D, które pozwolą na optymalne dobranie dawki preparatu zawierającego witaminę D. Podczas stosowania tego typu leczenia należy regularnie przeprowadzać kontrole poziomu witaminy D we krwi, aby być w stanie adekwatnie modyfikować stosowaną farmakoterapię.
Zapytaj lekarza pediatrę czy należy wykonać oznaczenie poziomu stężenia witaminy D a w recepcji o możliwość tego badania i specjalną ofertę dla pacjentów poradni Kindermedica i ich opiekunów.
Opracowano na podstawie Pediatrics and Neonatology (2019) 60