Zaparcia u dzieci, inaczej nazywane zatwardzeniem, to stan w którym dziecko ma trudność z wypróżnianiem się. O zaparciach mówimy, kiedy osoba załatwia się rzadziej co trzeci dzień. Objawy, które pojawiają się przy zaparciach to: twarde/zbite stolce, ból podczas defekacji, brudzenie bielizny, niepełne wyróżnianie a także świeża krew w stolcu bądź na papierze toaletowym. Krew może pojawić się na skutek zbyt mocnego parcia bądź przy uszkodzeniu naczynek krwionośnych odbytu. Dzieci często wstrzymują się przed załatwieniem, przyjmując postawę retencyjną (zastygają, zaciskają pośladki, krzyżują nogi, a po ustąpieniu poczucia parcia wracają do swoich czynności). Sygnałem, który również wskazuje na zaparcia jest drażliwość u dziecka, które może trwać aż do momentu wypróżnienia.
Zaparcia u dzieci są dość powszechnym zjawiskiem i mogą mieć różne przyczyny. Zazwyczaj pierwsze problemy z wyróżnianiem pojawiają się pomiędzy 2. a 4. rokiem życia, kiedy to dziecko uczy się kontroli wypróżniania i załatwiania do toalety. Przyjmuje się, że około 8-10% dzieci w tym okresie cierpi na te przypadłość. Zaparcia u dzieci możemy podzielić na czynnościowe, inaczej nazywane nawykowe oraz organiczne. Przy czym warto zaznaczyć, że w większości przypadków, zaparcia u dzieci są czynnościowe.
Zaparcia czynnościowe nazywane są również jako zaparcia nawykowe. Mówimy o nich, kiedy dziecko ma trudności z wypróżnianiem, oddaje rzadko stolec (rzadziej niż raz na trzy dni), przy próbie defekacji pojawia się silny ból. Zaparciom nawykowym często towarzyszy uczucie niepełnego wypróżnienia. Masy kałowe zalegają w jelitach. Do przyczyn powstania zaparć czynnościowych należy:
nieprawidłowa dieta, która jest uboga w błonnik a bogata w cukry
niedostarczanie dziecku odpowiedniej ilości kalorii
mała ilość spożywanych płynów
brak odpowiedniej ilości aktywności fizycznej
Oprócz biologicznych przyczyn zaparć nawykowych, wyróżnia się również przyczyny psychologiczne. Problem z zaparciami może pojawić się, jeżeli dziecko zostanie zbyt wcześnie odpieluchowane bądź proces ten przebiegał w napięciu i stresie (krzyczenie na dziecko, sadzanie na nocnik na siłę, dawanie kar). Dodatkowo, jeżeli dziecko ma wcześniejsze doświadczenie bólu związane z wypróżnianiem przez np. odparzoną pupę, może „zblokować się” psychicznie i nie chcieć oddawać stolca.
Zaparcia organiczne wywołane są przez istniejące już choroby somatyczne. Do chorób, które mogą powodować zaparcia u dzieci należą np. niedoczynność tarczycy, mukowiscydoza, alergia pokarmową bądź choroby neurologiczne. W przypadku pojawienia się zaparć organicznych konieczne jest włączenie leczenia specjalistycznego.
Dieta na zaparcia u dzieci powinna przede wszystkim zawierać wzmożone spożycie płynów. Wystarczająca ilość płynów, zwłaszcza wody, jest kluczowa dla utrzymania prawidłowego funkcjonowania jelit oraz rozmiękcza stolec. Dodatkowo, dieta na zaparcia u dzieci powinna być bogata w:
błonnik - pomaga w utrzymaniu regularności ruchów jelitowych. Źródła błonnika to owoce, warzywa, pełnoziarniste produkty zbożowe (np. pełnoziarnisty chleb, otręby), fasole, groch
oleje roślinne - dodawanie do diety nierafinowanych olejów roślinnych, takich jak oliwa z oliwek, może pomóc w zmiękczeniu stolca
suszone owoce - niektóre owoce suszone, takie jak suszone śliwki, mogą pomóc w stymulowaniu ruchów jelit
probiotyki - produkty zawierające probiotyki, takie jak jogurt, mogą wpływać korzystnie na florę bakteryjną jelit
aktywność fizyczną - regularna aktywność fizyczna jest ważna dla prawidłowego funkcjonowania układu pokarmowego
Przy zaparciach u dzieci zaleca się unikanie wysoko przetworzonej żywności, która zazwyczaj jest uboga w błonnik oraz tłustych, smażonych potraw.
W przypadku zaparć czynnościowych (nawykowych) domowe sposoby, które wyżej wymieniliśmy, powinny zadziałać. Oczywiście bardzo ważna jest systematyczność i wprowadzenie do diety dziecka stałych nawyków np. produkty bogate w błonnik, odpowiednią ilość płynów (najlepiej wody), suszone owoce. Należy pamiętać również o aktywności fizycznej, która pozytywnie wpływa na prawidłową pracę jelit. Jeżeli zaparcia pojawiają się co chwila, bądź mamy odczynienia z zaparciami organicznymi, należy udać się na konsultację do lekarza specjalisty. W takich przypadkach zazwyczaj wymagana jest już pomoc farmakologiczna.
Jeżeli dziecko zmaga się z zaparciami, warto jest udać się na konsultację do lekarza gastroenterologa dziecięcego. Specjalista ten posiada wiedzę z zakresu chorób i zaburzeń układy pokarmowego, w tym zaparć nawykowych oraz organicznych.
Dodatkowo, można zapisać się na wizytę do dietetyka dziecięcego. Jest to specjalista w zakresie żywienia dziecka. Może pomóc między innymi w ułożeniu odpowiedniej diety, bogatej w błonnik i inne wartościowe substancje, wspierające prawidłową pracę układu pokarmowego.
Czasami potrzeba jest również konsultacja u psychologa dziecięcego, jeżeli zaparcia u dzieci mają podłoże psychiczne. W niektórych przypadkach potrzebne jest kilka spotkań z psychologiem, który pomoże dziecku poradzić sobie z emocjami oraz pokaże rodzicom, jak pomóc dziecku w domu.
Przed wykonaniem jakichkolwiek badań, należy w pierwszej kolejności skonsultować się z lekarzem gastroenterologiem dziecięcym. Specjalista po zebraniu wywiadu medycznego oraz zbadaniu dziecka, zdecyduje jakie badania diagnostyczne są potrzebne do wykonania. Lekarz może zlecić np. badanie krwi w celu oceny ogólnego stanu zdrowia i wykluczenia niedoborów, USG jamy brzusznej, które może pomóc w ocenie struktur anatomicznych oraz funkcjonowania narządów układu pokarmowego bądź badanie kału, które może dostarczyć informacji na temat obecności krwi w kale, co może sugerować pewne schorzenia jelitowe. W przypadkach, gdy istnieje podejrzenie poważniejszych problemów, może zostać zlecona endoskopia lub kolonoskopia. Kolonoskopia pozwala na bezpośrednią obserwację jelita grubego, a endoskopia górnych dróg pokarmowych obejmuje ocenę żołądka i przełyku.
Na zaparcia może pomóc kisiel z siemia lnianego, który bardzo dobrze działa na prawidłową perystaltykę jelit oraz zmiękcza stolec.
Na zaparcia nawykowe u dzieci może pomóc: odpowiednia ilość dzienna płynów, dieta bogata w błonnik, suszone owoce typu śliwka, naturalne probiotyki jak jogurt, oliwa z oliwek dodawana do potraw oraz aktywność fizyczna.
Tran ma działania antyoksydacyjne, poprawia pracę układu odpornościowego oraz poprawia motorykę ciała. Warto pamiętać, że zbyt duża ilość tranu może powodować pojawienie się biegunek lub wymiotów.
Zbyt częste spożywanie bananów przez dzieci może powodować pojawienie się zaparć. Im młodsze dziecko, tym jest większe ryzyko pojawienia się zaparć po spożyciu bananów.
