Coraz większą uwagę poświęcamy zdrowiu psychicznemu i fizycznemu dzieci, jednak nie zawsze zauważa się, że kluczowym elementem prawidłowego rozwoju dziecka jest również zdrowie neurologiczne, a w szczególności prawidłowe funkcjonowanie mowy. Zaburzenia mowy u dzieci stanowią istotny problem, który może znacząco wpłynąć na jakość życia dziecka oraz jego możliwości rozwojowe.
Zaburzenia rozwoju mowy u dziecka to złożony problem wymagający specjalistycznej oceny i opieki. W pierwszej kolejności zaleca się konsultację u pediatry lub lekarza rodzinnego, którzy mogą przeprowadzić wstępną ocenę i skierować do odpowiednich specjalistów. W zależności od przyczyny i charakteru zaburzeń mowy mogą to być:
Zaburzenia mowy u dzieci mogą mieć różne przyczyny. Jedną z nich jest wystąpienie chorób lub zaburzeń, takich jak porażenie mózgowe, autyzm, zespół Downa, zaburzenia słuchu, choroby krtani czy rozszczep podniebienia i wargi. To tylko kilka przykładów chorób i zaburzeń, które mogą prowadzić do zaburzeń mowy u dzieci. Ważne jest zrozumienie, że każde dziecko jest inne, a przyczyny i mechanizmy zaburzeń mowy mogą być różnorodne.
Zaburzenia mowy u dzieci nie tylko przejawiają się trudnościami w poprawnym i wyraźnym wymawianiu słów oraz zniekształcaniem dźwięków, ale również mogą objawiać się trudnościami w rozumieniu mowy, szczególnie w przypadku bardziej skomplikowanych instrukcji czy pytań. Innym charakterystycznym objawem zaburzeń mowy może być brak reakcji na sygnały werbalne i niewerbalne innych osób. Ponadto, dziecko może wykazywać nietypowe wzorce mowy, takie jak powtarzanie słów bez zrozumienia ich znaczenia, niekontrolowane powtarzanie własnych słów lub tworzenie niezrozumiałych dźwięków.
Zaburzenia rozwoju mowy mogą przybierać różne formy, do najczęstszych należą - jąkanie, seplenienie, mutyzm wybiórczy oraz parafazja. Inne spotykane zaburzenia mowy u dzieci opisujemy poniżej:
Alalia jest terminem używanym do opisania znaczącego opóźnienia lub braku rozwoju mowy u dziecka w porównaniu z normami wiekowymi. Jest to stan, w którym dziecko nie nabywa umiejętności mówienia w oczekiwanym czasie i tempie, pomimo braku jakichkolwiek fizycznych przeszkód lub deficytów sensorycznych.
Niedokształcenie mowy o typie afazji to termin stosowany w kontekście dzieci, u których obserwuje się trudności w rozwijaniu i opanowywaniu języka mówionego na poziomie odpowiednim dla ich wieku. W przypadku niedokształcenia mowy o typie afazji, dziecko może mieć trudności w przyswajaniu i używaniu słów oraz w budowaniu poprawnych zdań.
Afazja dziecięca to zaburzenie mowy, które polega na utracie zdolności do rozumienia słów i budowania wypowiedzi. Dzieje się tak przez uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego.
Dyzartria jest zaburzeniem mowy wynikającym z problemów z kontrolą lub koordynacją mięśni używanych do mówienia. Objawy dyzartrii mogą obejmować trudności z wyraźnym wypowiadaniem się, zniekształcenia dźwięków czy trudności z regulacją siły lub szybkości mówienia.
Podobnym zaburzeniem jest anartria, które charakteryzuje się trudnościami w wykonaniu precyzyjnych ruchów mięśniowych niezbędnych do poprawnej artykulacji dźwięków mowy. Jest to związane z problemami w planowaniu i wykonywaniu sekwencji ruchów artykulacyjnych.
W przypadku pojawienia się objawów zaburzenia mowy u dziecka pierwszym krokiem powinno być skontaktowanie się z pediatrą lub lekarzem rodzinnym, który w przypadku konieczności wyda skierowanie do odpowiedniego specjalisty.
Kolejnym krokiem może być kontakt z logopedą, który specjalizuje się w dziedzinie diagnozowania i terapii zaburzeń mowy. Może się okazać, że są to neurologiczne zaburzenia mowy u dzieci, wtedy należy się skontaktować z neurologiem, który znajdzie przyczynę. Jeśli diagnoza potwierdzi zaburzenie mowy, ważne jest jak najszybsze rozpoczęcie terapii mowy.
Leczenie zaburzeń mowy zazwyczaj obejmuje terapię mowy z logopedą, ćwiczenia do wykonywania w domu, terapię grupową czy zajęciową. Ważne jest, aby rodzice byli zaangażowani w terapię swojego dziecka i pomagali w utrzymywaniu umiejętności komunikacyjnych w codziennym życiu. Jeśli zaburzenia mowy współistnieją z innymi problemami, takimi jak zaburzenia słuchu, ADHD czy autyzm, konieczne może być równoległe leczenie tych innych zaburzeń.
Przyczyny zaburzeń mowy są różne, mogą to być np. zaburzenia układu nerwowego, choroby współistniejące, stres czy traumy.
Tak, opóźniony rozwój mowy u dziecka może być jednym z objawów niepełnosprawności intelektualnej.
Wyleczenie zaburzeń mowy może być trudne lub niemożliwe – w zależności od przyczyny ich wystąpienia. Można jednak osiągnąć znaczną poprawę umiejętności komunikacyjnych poprzez odpowiednią terapię i wsparcie.
