Od 2022 roku obowiązuje Międzynarodowa Klasyfikacja Chorób ICD-11, w której odeszło się od wyróżnienia zaburzenia jakim jest Zespół Aspergera. Pojawiła się ogólna klasyfikacja Spectrum Autyzmu, w której zawarto podkategorie zaburzeń opisujące funkcjonowanie osób. Trwają pracę nad polską wersją klasyfikacji ICD-11. Szacuje się, że całkowite przejście planowane jest na rok 2026. Do tego czasu większość specjalistów stosuje się do skali ICD-10. W związku z tym, w artykule tym będziemy nawiązywać do klasyfikacji ICD-10.
Zespół Aspergera jest to Całościowe Zaburzenie Rozwojowe, mieszczące się w Spectrum Autyzmu. Klasyfikacja ta podkreśla więc dwa bardzo istotne aspekty. Po pierwsze Zespół Aspergera nie jest chorobą, czyli nie rozpatrujemy tutaj zaburzenia w kategoriach wyleczenia czy też nie. Drugim bardzo ważnym aspektem tego zaburzenia jest „spectrum”. Oznacza to, że intensywność wyróżnionych objawów mieści się na skali. W związku z tym, każde dziecko z Zespołem Aspergera może funkcjonować inaczej a charakterystyczne objawy mogą być bardziej bądź mniej widoczne oraz bardziej bądź mniej utrudniające funkcjonowanie w świecie społecznym. Główne trudności, które występują w Zespole Aspergera obejmują sferę funkcjonowania społecznego, zdolności komunikacyjne, sztywność w zachowaniu oraz specyficzne zainteresowania.
Objawy Zespołu Aspergera dotyczą funkcjonowania dziecka w świecie społecznym, głównie w nawiązywaniu kontaktów interpersonalnych, komunikacji, rozumieniu oraz stosowaniu się do norm i zasad społecznych. Dodatkowo, występują powtarzające się, ograniczone wzorce zachowania oraz zainteresowania.
Pierwsze objawy Zespołu Aspergera można zauważyć już we wczesnym dzieciństwie. Diagnoza najcześciej stawiana jest w okresie wczesnoszkolnym u chłopców, a u dziewczynek trochę później, ze względu na bardziej rozwiniętą sferę emocjonalną. Charakterystyczne cechy dziecka z Zespołem Aspergera to:
Niepokój związany z przebywaniem w grupie ludzi,
Trudność w okazywaniu emocji,
Brak chęci do nawiązywania bliższych relacji,
Przekraczanie granic społecznych, np. mówienie do osób starszych na „Ty”,
Trudność w zabawie z innymi dziećmi, polegająca na stosowaniu się bądź zrozumieniu reguł zabawy,
Brak zabawy „na niby”, w udawanie,
Błędne interpretowanie zachowań innych ludzi,
Unikanie kontaktu wzrokowego,
Brak umiejętności rozpoznawania gestów i mimiki ludzi,
Problemy z dostosowaniem się do zasad panujących w grupie,
Wybuchy złości w związku ze zmianami w otoczeniu,
Przybranie postawy „policjanta” i pilnowanie reguł i zasad w grupie,
Unikanie kontaktu fizycznego, brak chęci do przytulania się,
Trudności w mowie - późne pojawienie się mowy, sztywność w mowie,
Nierozumienie żartów.
Dodatkowo, bardzo często pojawiają się nietypowe zainteresowania, które przybierają postać fascynacji. Dziecko z Zespole Aspergera może znać najdrobniejszy szczegół na konkretny temat oraz spędzać większość swojego czasu zajmując się tylko tym zainteresowaniem. Dla przykładu, dziecko z ZA może całe dnie czytać o kosmosie, układać tylko konkretny rodzaj puzzli, interesować się praniem bądź rodzajami mydła.
Można również zauważyć pewną nadwrażliwości na niektóre bodźce bądź silną potrzebę dostymulowania zmysłów. Niektóre dzieci z Zespołem Aspergera zaczynają być niespokojne, jeśli znajdują się w głośnym bądź jasnym pomieszczeniu. Inne dociskają się różnymi zabawkami, co często przypomina jakby chciałby zrobić sobie krzywdę.
Objawy Zespołu Aspergera u nastolatków nie różnią się niż te u młodszych dzieci. W okresie nastoletnim jednak główne trudności występują w interakcjach społecznych. Pojawia się trudność w nawiązywaniu bliższych relacji przy jednoczesnej chęci posiadania grupy znajomych. Powoduje to obniżenie samooceny, wycofania się z życia społecznego a w skrajnych przypadkach do depresji. Trudności te wynikają z braku rozumienia różnych sygnałów społecznych, gestów, mimiki twarzy, żartów, ironii a nawet komplementów. Trudniej jest im prowadzić luźne, niemerytoryczne rozmowy, które są charakterystyczne w młodzieńczym wieku.
Dodatkowo, nastolatkowie z Zespołem Aspergera mają problemy w nazywaniu i okazywaniu własnych emocji oraz rozpoznawaniu i reagowaniu na emocje innych. Ich zachowania mogą być nieadekwatne do sytuacji, czasami przekraczające granice innych. Mogą być uważani za dziwnych, ze względu na swoje sztywne wzorce zachowania. W związku z tymi trudnościami, często wycofują się ze świata społecznego i skupiają się na własnych zainteresowaniach, które pochłaniają większość ich czasu. Zainteresowania te również są zwykle nietypowe, choć coraz częściej zauważa się problemy związane z uzależnieniem od gier.
Jak już wcześniej wspomnieliśmy, Zespół Aspergera nie jest chorobą, więc nie możemy mówić o wyleczeniu. Dzieci z postawioną diagnozą zespołu Aspergera zachowują się w konkretny sposób oraz spostrzegają świat w konkretny sposób. W związku z tym elementem „leczenia” jest nauczenie dzieci funkcjonowania w świecie społecznym w najbardziej możliwy przystępny dla nich sposób. U dzieci w młodszym wieku zaleca się zajęcia TUS, czyli Treningi Umiejętności Społecznych. Są to zajęcia grupowe, które uczą dzieci rozpoznawania, nazywania, radzenia sobie z emocjami własnymi oraz innych, a także prawidłowych zachowań społecznych. Innym rodzajem zajęć grupowych są Treningi Zastępowania Agresji, jeżeli u dziecka wystąpią zachowania agresywne względem siebie i innych. Bardzo istotna jest również terapia indywidualna, w nurcie poznawczo-behawioralnym, która głównie przeznaczona jest dla nastolatków i osób dorosłych. Poza sferą psychologiczną, przydatna może być terapia neurologopedyczna z pomocą neurologopedy w celu usprawnienia oraz rozwinięcia mowy a także terapia Integracji Sensorycznej, jeżeli pojawią się trudności w sferze percepcji zmysłowej.
Istnieje wiele form terapii przeznaczone dla dzieci z Zespołem Aspergera. Najlepszym rozwiązaniem jest udanie się na konsultację do psychologa dziecięcego, który po wywiadzie z rodzicami oraz obserwacji dziecka, dobierze najlepszy plan terapeutyczny. Dowiedz się więcej na temat diagnozy Zespołu Aspergera Warszawa.
Nie ma konkretnych zasad, jak wychowywać dziecko z Zespołem Aspergera. Należy pamiętać, że jest to „spectrum”, czyli każde dziecko może funkcjonować inaczej a co za tym idzie, potrzebować czegoś innego. Pierwszą i najważniejsza rzeczą jest poznanie własnego dziecko. Rodzic powinien wiedzieć, jakie jest jego dziecko, co lubi a czego nie, na czym mu zależy, jakie sytuację go uszczęśliwiają a jakie dekompensują, co je uspakaja a co denerwuje. Poznanie dziecka jakim jest, a nie jakim chcielibyśmy żeby było, daje szanse na wychowanie go na szczęśliwego, świadomego człowieka. Drugą istotną sprawa jest to, aby dziecko wiedziało o swojej diagnozie i wiedziało na czym ono polega. Dzieci z Zespołem Aspergera, które są nieświadome przyczyn swojego zachowania, czują się wyobcowanego i dziwne. To wpływa na ich wycofanie z życia społecznego oraz niską samoocenę.
Na koniec tego artykułu chcielibyśmy jeszcze raz podkreślić, że Zespół Aspergera nie jest chorobą. Jest to opis, w jaki sposób mogą funkcjonować niektóre dzieci oraz jak spostrzegają świat.
Aby postawić diagnozę Zespołu Aspergera należy przejść proces diagnostyczny, na który składa się spotkania z psychologiem-diagnostą oraz psychiatrą dziecięcym. Podczas tych spotkań wykonywana są testy psychologiczne, na podstawie których stawia się diagnozę.
Każde dziecko może funkcjonować inaczej, ze względu na różny stopień nasilenia objawów.
Główne trudności, które występują w Zespole Aspergera obejmują sferę funkcjonowania społecznego, zdolności komunikacyjne, sztywność w zachowaniu oraz specyficzne zainteresowania.
Osoba z Zespołem Aspergera widzi świat inaczej niż osoby neurotypowe. Ich percepcja związana jest ze sztywnością w myśleniu oraz trudnościami w sferze emocjonalnej.
Każde dziecko z Zespołem Aspergera potrzebuje czegoś innego, aby się uspokoić. Kluczem jest poznanie własnego dziecko oraz to co je złości. Niektóre dzieci z ZA mogą być nadwrażliwe na niektóre bodźce, dlatego mogą się złościć. Inne, dekompensują się w związku z różnymi sytuacjami społecznymi. Bardzo często, złość pojawia się w odpowiedzi na niezrozumienie jakieś sytuacji. Aby pomóc dziecku z ZA długofalowe, najlepiej jest zapisać go na terapię.
